
وسواس در کودکان و نوجوانان همراه با درمان های خانگی
وسواس در کودکان و نوجوانان علائمی مانند رفتارهای تکراری و افکار ناخوشایند دارد و برای هم کودک و هم والدین به شدت آزاردهنده است. درمان وسواس در کودکان، با روش هایی مانند درمان شناختی رفتاری و دارو درمانی ممکن است و مشارکت خانواده نیز تاثیر به سزایی در روند بهبود وسواس فکری در کودکان خواهد داشت.
همه افراد در هر سنی، میتوانند به وسواس فکری عملی یا اختلال OCD مبتلا شوند. با این حال، تشخیص علائم وسواس در کودکان، پیچیدگیهای بیشتری نسبت به OCD در بزرگسالان، دارد. علائم وسواس فکری در کودکان، تا حد زیادی با علائم آن در بزرگسالان متفاوت است. برای مثال، کودکان بیشتر درگیر اختلال احتکار میشوند یا نگرانیهایی درباره مرگ والدین خود دارند.
کودکان، شناختی از رفتارهای وسواسی و عجیب و غریب خود ندارند؛ آنها حتی نمیدانند که اعمال شان، نشان دهنده وسواس یا بیماری است. اما والدین، با آگاهی درباره نشانههای وسواس فکری در نوجوانان و کودکان، میتوانند رفتارهای آنها را تحت نظر بگیرند.
علائم وسواس فکری در کودکان چیست؟
علائم وسواس در کودکان، معمولا شامل وسواس، اجبار یا هر دو است. در بسیاری از کودکان مبتلا به OCD، احساس خستگی کاملا مشهود است، و کودک تحت فشار به نظر میرسد. معمولا علت این مساله، رفتارهای اجباری مکرر است، که باعث خستگی روحی و جسمی او میشود.
لازم است به این نکته دقت کنید، که وسواسها و اجبارهای کودک در طول زمان، تغییر میکند. به همین دلیل، برای بررسی علائم وسواس در کودکان، باید به رفتارها و اجبارهای جدید وی نیز توجه کرد.
در ادامه، به نشانههایی که میتوانند به وسواس در کودکان مربوط باشند، میپردازیم.
افکار وسواسی در کودکان
بخشی از علائم وسواس فکری در کودکان شامل موارد زیر هستند:
تصاویر و افکار تکراری و ناخواسته که باعث ناراحتی کودک میشوند
درگیری با کثیفیها، میکروبها و تلاش برای تمیز ماندن
نگرانی در مورد خشونت و آسیبهای احتمالی
اعتقاد به خرافات برای کنترل نتایج زندگی
ترس از دست دادن کنترل خود
عدم توانایی کافی برای تصمیمگیری
نگرانیهای مربوط به کمالگرایی و بهترین بودن
اعتقاد به اینکه اعتقادات مذهبی، از اتفاقات بد جلوگیری میکنند
رفتارهای اجباری در کودکان
دائما به دنبال گرفتن تایید و اطمینان از والدین است
تکرار شمارش در حین انجام یک کار
چک کردن مواردی مانند بستهبندی یا قفل بودن در (بارها و بارها)
تکرار چند باره کلمات
حمام کردن، زیاد دوش گرفتن یا شستن بیش از حد دستها
لمس یا ضربه به یک قسمت خانه با روش خاص
ایجاد قوانین وسواس گونهای که باید حتما رعایت شوند
صرف کردن زمان طولانی، برای انجام برخی کارها؛ مانند آماده شدن برای مدرسه
انتخاب روالها و روتینهای سفت و سخت، در صبح و قبل از خواب
علائم وسواس فکری در نوجوانان
تشخیص نشانههای وسواس فکری در نوجوانان، نسبت به علائم وسواس در کودکان، دشوارتر است. زیرا معمولا، نوجوانان به دلیل حساسیتهای سنی، از ابتلا به بیماریهای روانی هراس دارند. به همین دلیل، ممکن است رفتارهای خاص و علائم خود را پنهان کرده، و یا کم اهمیت جلوه دهند.
وسواس در انجام تکالیف مدرسه
یکی از اولین علائم وسواس در کودکان و نوجوانان، مشکل در حین انجام تکالیف مدرسه است. برای مثال، معمولا نوجوانان مبتلا به وسواس فکری، برای رفع خطاهای خود، وسواس زیادی به خرج میدهند. همچنین، آنها دائما به دنبال دریافت اطمینان و تایید از سوی معلمان هستند. آهسته کار کردن در حین انجام تکالیف تحصیلی، به شیوهای وسواس گونه و برای افزایش دقت، میتواند از علائم OCD در نوجوانان باشد.
احساس نگرانی زیاد
نگرانی بیش از حد نیز یکی از علائم وسواس در کودکان و نوجوانان است؛ البته نگران بودن بیش از حد، ممکن است نشانه اختلالات اضطرابی هم به حساب آید. اما در نوجوانان مبتلا به وسواس، عمده نگرانیها درباره آلودگی به میکروبها، ابتلا به بیماریهای خاص یا مرگ خواهند بود. این گونه افراد، عموما با افکاری مانند خشونت، مرگ، بیماری یا اعمال جنسی، درگیر هستند، که باید حتما علت آنها را پیگیری نمایند.
بسیاری از نوجوانان، افکار وسواسی خود را به کمک رفتارهای اجباری یا اعتقادی، سرکوب میکنند. این مشخصه، عمدتا در نوجوانانی به چشم میخورد، که تمایلی به بازگو کردن احساسات و افکار خود ندارند.
سایر نشانههای وسواس فکری در نوجوانان
سایر علائم متفرقهای که نشان میدهند نوجوان شما، به وسواس فکری مبتلا است، شامل موارد زیر هستند:
تکرار شمارش اشیا
قرار دادن اشیا و وسایل در یک نظم خاص
چک کردن مکرر رخدادها و وظایف یا اموری مانند قفل کردن در
شستن و تمیز کردن بیش از حد دستها
سایر نشانههای وسواس فکری در نوجوانان
درمان وسواس فکری کودکان چگونه انجام میگیرد؟
پس از تشخیص علائم وسواس در کودکان، پزشک متخصص باید بهترین برنامه درمانی را برای وی در نظر بگیرد. در عمده موارد، ترکیب دارو درمانی و مشاوره (درمان با گفتار)، میتواند به بهبود وسواس فکری در کودکان کمک کند.
همچنین، اغلب متخصصان اعصاب و روان، در درمان علائم وسواس فکری در کودکان و نوجوانان، از حمایت خانواده نیز کمک میگیرند. در ادامه، به جزئیات هر یک از روشهای درمانی یاد شده برای رفع علائم وسواس در کودکان، میپردازیم.
درمان وسواس در کودکان با مشاوره درمانی
همواره بخشی از درمان اختلالات و بیماریهای روانی، به صورت جلسات تراپی و گفتگو خواهد بود. درباره درمان علائم وسواس در کودکان نیز، روان درمانی لازم است. پزشک متخصص در جلسات درمانی، به کودک آموزش میدهد تا به شکلی مفیدتر فکر کند؛ این کار به مرور باعث میشود تا رفتارهای اجباری کودک و نوجوان، کمتر شوند.
روشهایی که برای روان درمانی کودکان مبتلا به OCD به کار میروند، شامل موارد زیر هستند:
درمان شناختی رفتاری (CBT)؛ این روش به کودک کمک میکند تا الگوهای رفتاری منفی خود را بشناسد، و پس از آن برای تغییر آنها تلاش کند. در نهایت، رفتارهای وسواس گونه و اجباری کودک نیز کمرنگتر خواهند شد.
روش پیشگیری از مواجهه و پاسخ (ERP)؛ با این روش، کودک در معرض محرکهای مختلف قرار میگیرد، و روش جلوگیری از رفتار اجباری را میآموزد. برای مثال، دست زدن به یک اسباب بازی کثیف، در یک محیط امن را تجربه میکند؛ او باید از حرکت اجباری مانند شستن دستها، خودداری نماید.
درمان دارویی وسواس در کودکان
گاهی برای کاهش علائم وسواس در کودکان و بهبود آنها، باید از دارو استفاده شود. عمده داروهایی که با این هدف، توسط روانپزشک تجویز میگردند، شامل مهار کنندههای باز جذب سروتونین (SSRIها) و مهار کنندههای انتخابی باز جذب سروتونین (SNRIها) هستند. بیشترین تاثیر این داروها، بر کاهش علائم وسواس در کودکان و افکار مضطرب آنها است. اثربخشی این داروها، حدود ۸ تا ۱۲ هفته زمان نیاز دارد.
نقش حمایت خانواده در درمان علائم وسواس
اگر یک کودک در خانواده، به اختلال OCD مبتلا شود، تقریبا تمام خانواده، تحت تاثیر این مشکل قرار میگیرند. از این رو، معمولا پزشک متخصص از والدین میخواهد، تا در جلسات درمانی فرزند خود شرکت کنند. این کار به آنها کمک میکند، تا وسواسها و اجبارهای کودک خود را بهتر شناخته و درک نمایند. همچنین، ارتباط با متخصصان رفتارشناسی، باعث میشود تا والدین و مراقبین کودک، محرکهای او را تشخیص داده، و چگونگی برخورد و واکنش به رفتارهای کودک را یاد بگیرند.
درمان خانگی وسواس فکری کودکان
خانواده و والدین میتوانند در کنترل علائم وسواس در کودکان، نقش موثری داشته باشند. بخش مهمی از وظایف والدین، برای درمان کودک مبتلا به OCD، به درمان خانگی این اختلال مربوط است. در واقع، انجام برخی اقدامات در خانه، میتواند به درمان علائم وسواس در کودکان کمک کند.
در ادامه، به برخی از روشهای درمان خانگی وسواس فکری کودکان، اشاره میکنیم.
محدودیت تعیین کنید
شما باید برای کودکتان محدودیت تعریف کنید؛ با اینکه دیدن فرزندتان، در حالت کاملا بیقرار و پریشان دشوار است، اما تعیین این محدودیتها، درمان OCD کودک شما را سادهتر میسازد. برای مثال، ممکن است، فرزندتان به شما بگوید که باید قبل از ورود به اتاق او، لباسهای خود را تعویض کنید. در این صورت، شما باید یک پاسخ منفی مناسب به او بدهید.
در مقابل OCD فرزند خود محکم باشید
شما باید به کودک خود بفهمانید، که اجازه نمیدهید رفتارهای وسواس گونه و اجباری خود را دنبال کند. در اصل، باید او را متوجه این موضوع کنید، که نباید OCD به زندگی او حکومت کند. البته باید همواره به کودک خود یادآوری و گوشزد کنید، که هدف از این رفتارها، آزار و اذیت یا تنبیه او نیست؛ بلکه شما تلاش میکنید، تا اجازه ندهید وسواس فکری عملی او، زندگی کودک دلبندتان و خانواده را تحت تاثیر قرار دهد.
.
به سایر مراقبان کودک خود نیز، آموزشهای لازم را بدهید
رویکرد مبارزه با علائم وسواس در کودکان، باید توسط همه اطرافیان او اجرا شود. بنابراین، والدین باید سایر مراقبین کودک را نیز درباره این مساله، آگاه سازند. در غیر این صورت، کودک مبتلا به اختلال OCD، مضطربتر، ناامن و گیج خواهد شد.
ممکن است کودک شما، عادت به تکرار کار خاصی داشته باشد. در این صورت، شما میتوانید به او اجازه دهید که تنها سه بار، آن کار خاص را تکرار نماید. این مساله، باید از سوی همه اعضای خانواده و مراقبان فرزندتان رعایت گردد.
به تلاشهای فرزندتان برای درمان OCD پاداش دهید
درمان و مقابله با علائم وسواس در کودکان، یک چالش بزرگ است؛ مخصوصا زمانی که این بیماری شدید باشد. بنابراین، لازم است در هر مرحله، کودک خود را تشویق و تحسین کنید. این کار انگیزه ادامه درمان را در کودکتان تقویت میکند؛ ضمن اینکه، او همواره تلاش میکند تا وسواس و رفتارهای اجباری خود را کنترل نماید.
برای تشویق فرزندتان، میتوانید از عبارتهای «من به تلاش تو افتخار میکنم؛ تو کار بزرگی در مقابله با وسواس خود انجام دادی»، استفاده کنید. البته، به هیچ عنوان نباید تشویق و تحسین او، اغراقآمیز و بیش از حد باشد؛ چون در این صورت، ارزش خود را از دست خواهد داد. برای تشویق فرزند خود میتوانید از روشهای زیر نیز کمک بگیرید:
انجام بازی مورد علاقه
حق انتخاب به فرزندتان برای یک فعالیت خاص
به فرزندتان حق انتخاب یک فیلم برای خانواده را بدهید
به او اجازه بدهید که برای مدت زمان مشخصی، بازی الکترونیک انجام دهد
در برخورد خود با کودکتان، OCD او را در نظر نگیرید
والدین نباید با علائم وسواس در کودکان خود، سازگاری نشان دهند. به این معنا که اگر قرار است کار خاصی را انجام دهید، و کودک شما به دلیل وسواس با آن مخالف است، نباید انجام آن کار را کنسل کنید. حتی اگر میتوانید آن را تکرار نمایید، تا کودکتان به انجام آن عادت کند. دقت کنید که درمان اختلال وسواس در کودک، نسبت به ناراحت شدن او، ارجحیت دارد.
منبع:مرکز اعصاب و روان زیمادرمان